Челик отпорен на топлина се однесува на челик со висока температурна отпорност на оксидација и јачина на висока температура. Отпорноста на оксидација на висока температура е важен услов за да се осигура дека работното парче работи долго време на висока температура. Во оксидирачка средина, како што е воздухот со висока температура, кислородот хемиски реагира со челичната површина за да формира различни слоеви од железен оксид. Оксидниот слој е многу лабав, ги губи оригиналните карактеристики на челикот и лесно се паѓа. Со цел да се подобри отпорноста на оксидација на висока температура на челикот, на челикот се додаваат легирани елементи за да се промени структурата на оксидот. Најчесто користени легирани елементи се хром, никел, хром, силициум, алуминиум и така натаму. Високотемпературната отпорност на оксидација на челикот е поврзана само со хемискиот состав.
Јачината на висока температура се однесува на способноста на челикот да одржува механички оптоварувања долго време при високи температури. Постојат два главни ефекти на челикот под механичко оптоварување при висока температура. Едниот е омекнување, односно јачината се намалува со зголемување на температурата. Вториот е лази, односно под дејство на постојан стрес, количината на пластична деформација полека се зголемува со текот на времето. Пластичната деформација на челикот на висока температура е предизвикана од интрагрануларно лизгање и лизгање на границата на зрната. За да се подобри јачината на висока температура на челикот, обично се користат методи на легирање. Односно, легираните елементи се додаваат на челикот за да се подобри силата на поврзување помеѓу атомите и да се формира поволна структура. Додавањето хром, молибден, волфрам, ванадиум, титаниум, итн., може да ја зајакне челичната матрица, да ја зголеми температурата на рекристализација, а исто така може да формира зајакнувачки фазни карбиди или меѓуметални соединенија, како што се Cr23C6, VC, TiC итн. Овие фази на зајакнување се стабилни на високи температури, не се раствораат, не се собираат за да растат и ја одржуваат нивната цврстина. Никел се додава главно за да се добиеаустенит. Атомите во аустенитот се распоредени поцврсто од феритот, силата на поврзување помеѓу атомите е посилна, а дифузијата на атомите е потешка. Затоа, јачината на аустенитот на висока температура е подобра. Може да се види дека јачината на висока температура на челикот отпорен на топлина не е поврзана само со хемискиот состав, туку и поврзана со микроструктурата.
Отпорен на топлина со висока легурачелични одлеаноцишироко се користат во случаи кога работната температура надминува 650℃. Челичните одлеаноци отпорни на топлина се однесуваат на челици кои работат на високи температури. Развојот на одлеаноци од челик отпорни на топлина е тесно поврзан со технолошкиот напредок на различни индустриски сектори како што се електрани, котли, гасни турбини, мотори со внатрешно согорување и аеро-мотори. Поради различните температури и напрегања што ги користат различни машини и уреди, како и различните средини, типовите на челик што се користат се исто така различни.
Еквивалентно одделение на нерѓосувачки челик | |||||||||
ГРУПИ | AISI | W-stoff | DIN | BS | SS | АФНОР | УНЕ / ИХА | JIS | УНИ |
Мартензитен и феритски нерѓосувачки челик | 420 C | 1.4034 | X43Cr16 | ||||||
440 Б/1 | 1.4112 | X90 Cr Mo V18 | |||||||
- | 1.2083 година | X42 Cr 13 | - | 2314 | Z 40 C 14 | F.5263 | SUS 420 J1 | - | |
403 | 1,4000 | X6Cr13 | 403 S 17 | 2301 | Z 6 C 13 | F.3110 | SUS 403 | X6Cr13 | |
(410S) | 1,4001 | X7 Cr 14 | (403 S17) | 2301 | Z 8 C 13 | F.3110 | СУС 410 С | X6Cr13 | |
405 | 1.4002 | X6 CrAl 13 | 405 S 17 | - | Z 8 CA 12 | F.3111 | SUS 405 | X6 CrAl 13 | |
416 | 1,4005 | X12 CrS 13 | 416 S 21 | 2380 | Z 11 CF 13 | F.3411 | SUS 416 | X12CrS13 | |
410 | 1.4006 | X 10 Cr 13 | 410 S21 | 2302 | Z 10 C 14 | F.3401 | SUS 410 | X12Cr13 | |
430 | 1.4016 | X6 Cr 17 | 430 S 17 | 2320 | Z 8 C 17 | F.3113 | SUS 430 | X8Cr17 | |
420 | 1,4021 | X20 Cr 13 | 420 S 37 | 2303 | Z 20 C 13 | F.3402 | SUS 420 J1 | X20Cr13 | |
420 F | 1,4028 | X30 Cr 13 | 420 S 45 | (2304) | Z 30 C 13 | F.3403 | SUS 420 J2 | X30Cr13 | |
(420) | 1,4031 | X39Cr13 | 420 S 45 | (2304) | Z 40 C 14 | F.3404 | (SUS 420 J1) | - | |
431 | 1,4057 | X20 CrNi 17 2 | 431 С 29 | 2321 | Z 15 CNi 16.02 | F.3427 | SUS 431 | X16CrNi16 | |
430 F | 1.4104 | X12 CrMoS 17 | - | 2383 | Z 10 CF 17 | F.3117 | SUS 430 F | X10CrS17 | |
434 | 1,4113 | X6 CrMo 17 | 434 S 17 | 2325 | З 8 ЦД 17.01 | - | SUS 434 | X8CrMo17 | |
430 Ти | 1,4510 | X6 CrTi 17 | - | - | Z 4 CT 17 | - | SUS 430 LX | X6CrTi17 | |
409 | 1,4512 | X5 CrTi 12 | 409 S 17 | - | Z 6 CT 12 | - | SUH 409 | X6CrTi12 | |
Аустенитен нерѓосувачки челик | 304 | 1,4301 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 15 | 2332 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 |
305 | 1,4303 | X5 CrNi 18 12 | 305 S 19 | - | Z 8 CN 18.12 | - | SUS 305 | X8CrNi19 10 | |
303 | 1,4305 | X12 CrNiS 18 8 | 303 S 21 | 2346 | Z 10 CNF 18.09 | F.3508 | SUS 303 | X10CrNiS 18 09 | |
304 л | 1,4306 | X2 CrNiS 18 9 | 304 S 12 | 2352 | Z 2 CN 18.10 | F.3503 | SUS 304L | X2CrNi18 11 | |
301 | 1,4310 | X12 CrNi 17 7 | - | 2331 | Z 12 CN 17.07 | F.3517 | SUS 301 | X12CrNi17 07 | |
304 | 1,4350 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 31 | 2332 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 | |
304 | 1,4350 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 31 | 2333 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 | |
304LN | 1,4311 | X2 CrNiN 18 10 | 304 S 62 | 2371 | Z 2 CN 18.10 | - | SUS 304 LN | - | |
316 | 1,4401 | X5 CrNiMo 18 10 | 316 S 16 | 2347 | Z 6 CND 17.11 | F.3543 | SUS 316 | X5CrNiMo17 12 | |
316 л | 1,4404 | - | 316 S 12/13/14/22/24 | 2348 | Z 2 CND 17.13 | SUS316L | X2CrNiMo17 12 | ||
316LN | 1,4429 | X2 CrNiMoN 18 13 | - | 2375 | Z 2 CND 17.13 | - | SUS 316 LN | - | |
316 л | 1,4435 | X2 CrNiMo 18 12 | 316 S 12/13/14/22/24 | 2353 | Z 2 CND 17.13 | - | SUS316L | X2CrNiMo17 12 | |
316 | 1,4436 | - | 316 S 33 | 2343 | Z 6 CND18-12-03 | - | - | X8CrNiMo 17 13 | |
317 л | 1,4438 | X2 CrNiMo 18 16 | 317 S 12 | 2367 | Z 2 CND 19.15 | - | SUS 317 L | X2CrNiMo18 16 | |
329 | 1,4460 | X3 CrNiMoN 27 5 2 | - | 2324 | Z5 CND 27.05.Az | F.3309 | SUS 329 J1 | - | |
321 | 1,4541 | X10 CrNiTi 18 9 | 321 S 12 | 2337 | Z 6 CND 18.10 | F.3553 | SUS 321 | X6CrNiTi18 11 | |
347 | 1,4550 | X10 CrNiNb 18 9 | 347 S 17 | 2338 | З 6 CNNb 18.10 | F.3552 | SUS 347 | X6CrNiNb18 11 | |
316Ти | 1,4571 | X10 CrNiMoTi 18 10 | 320 S 17 | 2350 | Z 6 CNDT 17.12 | F.3535 | - | X6CrNiMoTi 17 12 | |
309 | 1,4828 | X15 CrNiSi 20 12 | 309 S 24 | - | Z 15 CNS 20.12 | - | SUH 309 | X16 CrNi 24 14 | |
330 | 1,4864 | X12 NiCrSi 36 16 | - | - | Z 12 NCS 35.16 | - | SUH 330 | - | |
Дуплекс нерѓосувачки челик | S32750 | 1,4410 | X 2 CrNiMoN 25 7 4 | - | 2328 | Z3 CND 25,06 Az | - | - | - |
S31500 | 1,4417 | X 2 CrNiMoSi 19 5 | - | 2376 | Z2 CND 18.05.03 | - | - | - | |
S31803 | 1,4462 | X 2 CrNiMoN 22 5 3 | - | 2377 | Z 3 CND 22,05 (Az) | - | - | - | |
S32760 | 1,4501 | X 3 CrNiMoN 25 7 | - | - | Z 3 CND 25,06 Az | - | - | - | |
630 | 1,4542 | X5CrNiCNb16-4 | - | - | - | - | - | - | |
A564/630 | - | - | - | - | - | - | - | - |
Стандарди за леано челик отпорен на топлина во различни земји
1) Кинески стандард
GB/T 8492-2002 „Технички услови за одлеаноци од челик отпорни на топлина“ ги специфицира оценките и механичките својства на собна температура на различните лиени челици отпорни на топлина.
2) Европски стандард
Стандардите за леано челик отпорен на топлина EN 10295-2002 вклучуваат аустенитен нерѓосувачки челик отпорен на топлина, нерѓосувачки челик отпорен на феритна топлина и нерѓосувачки челик со дуплекс аустенит-феритен челик, како и легури на база на никел и легури на база на кобалт.
3) Американски стандарди
Хемискиот состав наведен во ANSI/ASTM 297-2008 „Општо индустриско железо-хром, железо-хром-никел отпорни на топлина одлеаноци од челик“ е основа за прифаќање, а тестот за механички перформанси се врши само кога купувачот го бара на времето на нарачката. Други американски стандарди кои вклучуваат леано челик отпорен на топлина вклучуваат ASTM A447/A447M-2003 и ASTM A560/560M-2005.
4) Германски стандард
Во DIN 17465 „Технички услови за одлеаноци од челик отпорни на топлина“, посебно се специфицирани хемискиот состав, механичките својства на собна температура и механичките својства на висока температура на различните класификации на леано челик отпорни на топлина.
5) Јапонски стандард
Оценките во JISG5122-2003 „Челични одлеаноци отпорни на топлина“ се во основа исти како американскиот стандард ASTM.
6) Руски стандард
Во ГОСТ 977-1988 има 19 оценки од лиен челик отпорни на топлина, вклучувајќи челици отпорни на топлина со среден хром и високохром.
Влијанието на хемискиот состав врз работниот век на челик отпорен на топлина
Има доста различни хемиски елементи кои можат да влијаат на работниот век на челикот отпорен на топлина. Овие ефекти се манифестираат во подобрување на стабилноста на структурата, спречување на оксидација, формирање и стабилизирање на устенитот и спречување на корозија. На пример, елементите од ретка земја, кои се елементи во трагови во челик отпорен на топлина, можат значително да ја подобрат отпорноста на оксидација на челикот и да ја променат термопластичноста. Основните материјали од челик и легури отпорни на топлина генерално избираат метали и легури со релативно висока точка на топење, висока енергија на активирање на самодифузија или ниска енергија на дефект на редење. Различни челици отпорни на топлина и легури на висока температура имаат многу високи барања за процесот на топење, бидејќи присуството на подмножества или одредени металуршки дефекти во челикот ќе ја намали границата на издржливоста на материјалот.
Влијанието на напредната технологија како што е третманот со раствор врз работниот век на челик отпорен на топлина
За метални материјали, употребата на различни процеси на термичка обработка ќе влијае на структурата и големината на зрната, а со тоа ќе го промени степенот на тешкотија на термичкото активирање. Во анализата на неуспехот на лиење, постојат многу фактори кои водат до дефект, главно термичкиот замор води до започнување и развој на пукнатини. Соодветно, постојат низа фактори кои влијаат на започнувањето и ширењето на пукнатините. Меѓу нив, содржината на сулфур е исклучително важна бидејќи пукнатините најмногу се развиваат покрај сулфидите. На содржината на сулфур влијае квалитетот на суровините и нивното топење. За одлеаноците кои работат под заштитна атмосфера на водород, ако водород сулфид е содржан во водородот, одливот ќе се сулфуризира. Второ, адекватноста на третманот со раствор ќе влијае на јачината и цврстината на лиењето.